Edebiyat Dünyamız

Sevdik birbirimizi, yakışmıştım ben sana. Gölgen gibiydim daima yanında, daima seninle. Yazın o kavurucu sıcaklarında, yollarda ahh!  o yollarda. Torosların kıvrım kıvrım inceliğinde, mis kokulu çam ağaçlarının gölgesinde, kuş cıvıltılarının derin sessizliğinde seninleydim. Zordu yolculuklarımız, eziyetliydi. İçimiz kıpır kıpır kilometreleri sayardık, gide gide yollar bitmezdi.

     Benim için nereye gittiğimin önemi yoktu. Çünkü asıl olan seninle gitmekti. Senin gözünle görmek, senin sözünle konuşmak, senin ruhunla duymaktı acıyı, kederi, mutluluğu. Hayat da bir yolculuktu aslında. Sürekli manzara değişse de sonuçta varılan yer aynıydı. Sevdiklerine kavuşmak mutlu ederdi seni. Seni mutlu eden beni de mutlu ederdi.

Sayı: 2

Vapur sesi, martı sesi, denizin sesi, ardından Sadri Alışık’ın güzelim İstanbul Türkçesi… 1966 yapımı siyah beyaz filmde, rengârenk hayallere daldırır bizi Sadri Alışık ve canlandırdığı Haşmet Bey adında bir İstanbul Beyefendisi… “Aaaah güzel İstanbul!” diye iç geçirir Boğaziçi manzarasına karşı…  “Bir zamanlar dedelerimiz de içlenmiş bu güzelliğinin karşısında. Atalarımız da geçmiş bu sulardan… Mağrur ve akıncı…” der Haşmet Bey. Ancak İstanbul’a dair insanın hayal gücünü harekete geçiren asıl sözünü birazdan söyleyecektir: “Gerçekte kaldı mı bilmem ama benim gönlümde hâlâ bir güzel İstanbul yaşar.” Bu cümledeki yürek burkan kinaye bir yana, hangi dönemde olursa olsun, İstanbul’la kader çizgisi kesişen herkesin gönlünde “bir güzel İstanbul” yaşar. Ömrümün en güzel dört yılını, üniversite yıllarımı alan “bir güzel İstanbul” yaşar benim gönlümde mesela. Gönlümün İstanbul’u, 90’ların başlarındadır bu yüzden.

Kafilemiz Bolu Dağı’nda mola verdiğinde ben şair bir abiyle köşedeki masaya oturmuştum. Sen suyu çok seven çocuklar gibi gümrah akan çeşmede elini yüzünü yıkadıktan sonra mendilinle, yüzünü, enseni ve kollarını silerken önce göğe, bulutlara, dağlara sonra mola yerinin hediyelik eşya satan mağazalarına, küçük lokantasına baktın. Gözlerin bize takıldı, usulca yaklaşıp selâm verdin.

Benim önümde minik ama süslü bir not defteri vardı. Renk renk aynalarla süslenmiş kalemiyle birlikte dikkatini çekmişti. “Kızların bu tertibine hayran oluyorum…” demiştin gülümseyerek. O an nedense utanmıştım biraz. “Yemek yemeyecek misiniz siz?” diye sordun. Yüzüne baktım. Hadi kalkın beraber bir çorba içelim…” dedin.

Geçmişin hiçbir döneminde çağın bilgisine sırtını döndüğü hâlde rahat yaşamış, yükselmiş, ilerlemiş bir toplum yoktur; gelecekte de olmayacaktır. İnsanoğlu kendi devrini doğru okuduğu müddetçe geleceği de erkenden okuma şansını elde etmiştir. Devrinin nabzını tutamayan, ritmine ayak uyduramayan toplumlar belli bir süre daha az yorulsalar bile uyandıklarında hep koşmak zorunda kalırlar; fırsat çoktan kaçmış olur. 

Zamanımız “kolay ulaşım / hızlı erişim çağı” olarak adlandırılsa yeridir. Sahibi olunamayan (tesahüp edilemeyen) bilgilere ulaşabildiğimiz ışıklı / akıcı bilgi kaynaklarımız var. Kütüphane raflarından, sayfa aralarından arayıp bulma iştiyakının yerini arama motorları aldı. Artık, iri iri kitapların sayfalarında, satır aralarında kaybolmak yok! Bilgi sayfalardan süzülerek çıkar, hafızamızın gözeneklerine yerleşir; mülkiyetimize geçerdi. Şimdi ışık hızıyla parmaklar ve gözler arasında uçuşup duruyor. 

Milletçe sevinç içinde kutladığımız milli ve dini günlerimiz, bayramlarımız …

Bayramlarımız, hüznün kederin, sevincin, mutluluğun paylaşıldığı günlerimiz. Sevenlerin ve sevilenlerin bir arada olduğu en tatlı günlerimiz bayramlarımız. İnsanımızın birbirine daha çok yakınlaştığı, dargınlıklar ortadan kalktığı, kardeşlik ve dostluk duygularının daha da pekiştiği huzurlu günlerimizdir bayramlarımız. Gelmeyene gidilen, aramayanı aranılan günlerimizdir bayramlarımız. Bayramlarımız, ihmal etiğimiz büyüklerimizin, bize emek verenlerin, ekmeğini yiyip suyunu içtiklerimizin, bizde hakkı olanların, hısım akrabalarımızın, arkadaşlarımızın, konu komşularımızın daha çok hatırlandığı günlerimizdir. Kine, öfkeye, hasede, fesada sırtımızı dönerek birbirimize sarıldığımız günlerimizdir bayramlarımız. Hataları, kusurları hatta suçları affetmenin adıdır bayramlarımız. Hâsılı sevginin sevgiyle, muhabbetin muhabbetle yeni bir şevk ve heyecanla kucaklaştığı günlerdir bayramlarımız.

 Viyana’daydım.

     Sevdiklerimizin yaşadıkları yerler zihnimizin bir yerinde hep canlılıklarını korurlar. Benim için de Viyana böyledir. Her bahar Viyana’ya doğru akar durur duygularım. Adını kısaltarak ‘’Minik’’ dediğimiz ailemizin en koca yürekli insanı yaşar burada. Viyana’ya gitme/gelme bahsi o kadar ağızda çiğnenmiş olacak ki, yeğenime ‘’yarın oradayım’’ dediğimde, ‘’yine şaka yapıyor dayın’’ demiş ablam. Bu sefer şaka değil kuşatmaydı, hem de III. Viyana kuşatması.

     1980’li yılların ikinci yarısı. Üniversite’yi yeni kazanmışım, ailem ne yapacağını biraz şaşırmış durumda. Yurtlar ve burslar bugünkü kadar yaygınlaşmamış. Askere gitmeyi de kabullenmişim mecburen; üniversite olmasa da olur düşüncesi beni kendisine alıştırmaya başlamış.

 Veysel Gökberk Manga’nın ilk romanı “Dünya Dönmeden Önce”[1] kaotik bir roman metnidir. Kurgusu da kaotiktir, tahkiyedeki olayların dizilişi de kaotiktir. Romanın başat karakterinin adı kestirmeden T’dir. Gerek anlatıcı, gerek okur, gerekse romanın diğer karakterleri indinde T’nin adının açılımının belirsizliği de zaten başlı başına bir karmaşayı yansıtıyor. Anlatının kaosu T’nin hem dış dünyasında hem de iç dünyasında çok belirgindir. Diğer karakterlerin ise dış dünyaları bu bariz karmaşaya iştirak ediyor. Ama isteksizce ve yüzeysel olarak iştirak ediyorlar. Romanın ilk paragrafındaki şeftali ve simit çapraşıklığı birer metaformuşçasına okurun suratına çarpıyor. Bana kalırsa, buradaki şeftali doğayı, simitse doğanın içindeki insanın müdahalesini simgeliyor.

“Bismillahirrahmanirrahim... Bizim Savaşçı'nın-İhtiyar Savaşçı-(1) öyküsü de burada başlıyor işte:

Silahsızdı gayrı. Uzak savaşlardan çıkıp gelmişti. Gön­lünde ve saçlarında barış yeli esmesine rağmen yorgun bir savaşçı olarak dönüyordu. Parmaklarının uçlarını yara izlerine her değdirdiğinde yüreği kanıyordu. Niçin sa­vaşmıştı? Soruyu sormaya ihtiyaç yoktu; biliyordu niçin savaştığını. Bu savaş son savaş olacaktı onun için - onun için ve yurdu için. Kurtulacaktı yurt toprakları kandan, ateşten. Çiğnenmeyecekti artık tarlalar, yanmayacaktı e-kinler, ağlamayacaklardı analar; çocuklar babalarıyla bir­likte oturacaklardı akşam sofralarına; gelinler erleriyle yatıp uyuyacaklardı kucak kucağa; kızlar mut türküleri söyleyeceklerdi düğünlerde; ve okullarda çocuklar, bahçe­lerde çiçekler, bağlarda üzümler özgürlük ve barış havası içinde yetişeceklerdi;

       A.Yılmaz Soyyer; Türk Sosyolojisinin  Başlangıcında Bedi Nuri, Sosyolojik Açıdan Alevi-Bektaşi Geleneği, Bir İdeolojinin İzdüşümü: Taliban, 19. Yüzyılda Bektaşilik ve Şu Bizim Bektaşiler  adlı ilmi eserleri, Çerağlar Uyanırken, Semah Aşka Doğrudur, Mevlevî romanları  ve ‘’Çifte Vav’ın İzinde şiir kitaplarıyla Türk kültür hayatında önemli bir yere sahip akademisyen, şair ve yazardır.

   Biz bu yazımızda A.Yılmaz Soyyer’in Mevlevî adlı romanını tanıtmaya çalışacağız.

   Roman; Bağdat Demiryolunun kuruluş ve kullanılışının Âlî  Bey’in tahlil ve tenkitleriyle başlar, bir İstanbul şubatında Haydarpaşa Garından Anadolu’ya yapılan yolculuk tasvirleriyle devam eder.  Bu yolculuk, Âlî  Bey ve eşi Mehpâre Hanım’ı meçhul bir geleceğe götürmektedir. 

Ahmet Tufan Şentürk’ü, ta 1950’li yıllarda tanıdığımdan beri, onu hep sanat çevrelerinin nezaket, tevazu ve vefa sembolü olarak gördüm. Samimiyeti mutlak olan bu ifadeler, asla bir riya, bir tabasbus veya abartma olarak nitelendirilmemelidir. Zaten:

Beni, sevmek için yaratmış Tanrı Beni, sevsin diye doğurmuş Anam!

mısralarıyla, insanların ve dolayısıyla kendisinin dünyaya geliş sebebini, en veciz şekilde dile getiren bir şairin, hiç kimsenin övmesine ihtiyacı olmadığı gibi, kimsenin yermesi de, onu küçültmez ve değerinden hiçbir şey eksiltemez.

Ahmet Tufan, tüm insanları selâmlarken:

‘Sökdü(ğ)üm pancarı çekmedi motur / Geçdi eski zaman galmadı hatır’ diyordu köyümüzden derlediğim bir türküde. Türkünün yakıldığı yılı hesap etmeye çalışırken (En yakın ihtimalle elli yıl) Karacaoğlan ses verdi hemen: ‘Dinle sana bir nasihat edeyim / Hatırdan gönülden geçici olma / Yiğidin başına bir iş gelince / Anı yâd ellere açıcı olma’ diye.

İkisinde de ‘hatır’ kelimesine kilitlenmiştim. Neydi, neredeydi, nasıldı … derken yokladım zihnimi şöyle bir:

‘Düşünme, akılda tutma, hafıza, zihin, akıl, yâd’, ‘Gönül, duygu, his’, ‘Durum, keyif, hâl’ anlamlarında da kullanılan ‘hatır’ kavramının özellikle ‘Bir kimsenin biri üzerindeki saygılı etkisi, itibar’ özelliği dikkatimi daha çok çekti.

SAYI 1:

Eskişehir’de yayımlanan ancak haber ağı itibariyle bölgesel nitelikte olan “Hakikat Anadolu Sesleri”; Anadolu’nun acı “hakikat”ini sayfalarına taşıyan bir Osmanlı gazetesiydi. Türk Dünyası Kültür Başkentliği Ajansı tarafından tıpkıbasımı ve çevrimyazısı basılan bu gazeteyi taramaya kızımın 2016 yılında hazırladığı TÜBİTAK projesi ve akabinde öğrencilerimle yürüttüğüm araştırmalar vesilesiyle başladım. “Her şeyden bahseder” sloganıyla Osmanlı basınına ait zengin koleksiyonun içinde yer alan “Hakikat Anadolu Sesleri”, hâlâ farklı alan ve disiplinlerde kendisine kulak verilmeyi bekliyor.

“Ben bir Türk şairi Nazım Hikmet/ ben tepeden tırnağa insan/ tepeden tırnağa kavga, hasret ve ümitten ibaret...” Kendisinden bu şekilde bahseden Nazım Hikmet’in sonu hasret olan fikir kavgası 1925’te başlar. İstiklâl Mahkemesi tarafından “Komünistlik propagandası yapmak suretiyle şekl-i hükûmeti tağyir” suçlamasıyla “on beş yıl küreğe konulmaya” mahkûm edilmesi üzerine tutuklanmamak için Sovyetler Birliği’ne kaçar.  1928’de kabul edilen bir yasadan yararlanarak tekrar memleketine döner ancak uzun yıllar, hakkında açılan davalar yakasını bir türlü bırakmaz. Ta ki 1938 yılına kadar. O güne dek verilen en yüksek “fikir suçu” cezasına çarptırılır: 28 yıl 4 ay 14 gün mahkûmiyet... Yargılanması devam ederken Atatürk’e yazdığı, “Kemalizm’den ve senden adalet istiyorum. Türk inkılabının ve senin başına ant içerim ki suçsuzum.” cümleleriyle bitirdiği mektubu ise adresine ulaşamamıştır.

Edebiyat, Platon ve Aristo’dan bu yana toplum üzerinden tesirler yaratan bir sanat dalı olarak kabul görmüştür. Söz konusu etki toplumun en küçük birimi olan bireyleri birleştirmiş ya da ayırmıştır. Edebiyatın bu etkisine en güzel örnek Genç Werther’in Acıları romanından sonra Avrupa’da intihar vakalarının artmasıdır. Elbette edebiyat her sanat dalı gibi dalları olan gür yapraklı bir ağaçtır. Şiir, roman, hikâye gibi herkesin malumu olan yapılar bu ağacın dallarıdır.

Roman, yaşanmış ya da yaşanması olası, insanların başından geçebilecek olayları, insanların iç dünyalarını, toplumsal olayı ya da olguyu, insan ilişkilerini ayrıntılarıyla anlatmayı amaçlayan bir anlatı türüdür. Romanın müellifi yazar, onu kurgu beşiğinde büyütür. Kurgu ise tamamen veya kısmen yazarın/sanatçının hayal gücü ile dünyaya getirdikleridir.

Bir (Hz.) İbrahim Romanı

İskender Pala

Kapı Yayınları, 2018

1958 Uşak doğumlu, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi mezunu olan İskender Pala "Divan şiirini sevdiren Adam" olarakta bilinmektedir. Yazarın "Babil'de ölüm Istanbul'da Aşk, Katre-i Matem, Şah & Sultan, Od, Mihmandar" adlı kitapları uzun süre çok satanlar listesinde bulunmuştur.. Kitabı elinize aldığınızda ön kapağında. "Bir (hz)İbrahim Romanı" yazısını görünce,içeriğinde Hz. İbrahim'in Hayatının anlatıldığını düşünsenizde, daha ilk sayfasından polisiye bir roman olduğunu anlıyorsunuz.. Japonya'da bir Üniversitede işlenen cinayet sonrasında başlayan, yaklaşık 4000 yıl önce Babil Ülkesinde yaşayan Akatların "Abum Rabum" diye bahsettikleri Hz. İbrahim'in ayak izlerinde gelişen olaylarlar zincirini polisiye tadında anlatan İskender Pala, bu süreçte pek çok kaynaktan yararlanmış.